ANA SAYFA | DERGİ EKİBİ | ABRAŞİYEMİZ | WEB MASTERLAR | BİZE ULAŞIN | ARŞİV

GEZELİM GÖRELİM

>>> Metin Düş

Mardin Kırklar Kilisesi

gezelimgorelim03.jpg

Kilisemizi tanımadan önce isminin nereden geldiğini belirtmemiz lazım. Bunun içinde iki mucize olayı anlatmamız gerekiyor. Bunlardan ilki Mor Behnam ve kardeşi Saro’nun hikayesidir.

Behnam hiçbir doktorun iyileştiremediği cüzzam hastası olan kız kardeşi Saro’yu Mor Matay’a götürür. Kısa bir süre sonra Saro iyileşir. Behnam da kardeşini Mor Matay’ın iyileştirdiğini vali olan babası Senharip’e söyler. Senharip buna inanmayarak olayın duyulmaması için çocuklarını öldürür; çünkü vali için çocuklarının bir Hıristiyan azizine inanması  çok aşağılayıcı bir olaydır.

Sonradan Senharip evlatlarının acısından dolayı hastalanır. Karısı da onu Mor Matay’a götürür, aynı kızı Saro gibi o da iyileşir. İşte Tanrı'nın mucizesini gösterdiği ve Hıristiyanlığa inandıkları için öldürülen Mor Behnam ve kızkardeşi Saro adına M.S. 539’da Mardin’de bir kilise inşa edildi.

Diğer olayımız ise Romalılar tarafından Hıristiyan katliamına karşı koyan 40 kişi ile ilgili. Bu kişiler tutuklanarak cezaevine atılır ve işkence görürler. Bir müddet sonra zamanın imparatoru Dukius direnişçileri Sivas’a götürür. Zira aklına bir fikir gelmiştir. Bir hamam inşa ettirir; ama hamamın hemen yanında buz göleti vardır. 40 kişiyi bu gölete atar. İmparator’un düşüncesine göre soğuktan pes ederek göletten çıkacaklar ve sıcak hamama gireceklerdir.

gezelimgorelim04.jpg

Böylece inançlarını terk edeceklerini düşünür. İçlerinden sadece biri göletten kaçar ve sıcak hamama girer. Oracıkta hemen ölür. Diğer 39 kişi soğuktan kaçmaz ve donarak ölürler.

Gökte mucizevi bir şekilde 40 taç belirir. 39’u göletteki kişilerin başına gelir. Diğer biri boşta kalmıştır.

Bu mucizeye şahit olan hamamda nöbet tutan asker imana gelerek kendini buz göletine atar. O da donarak can verir. Boşta kalan diğer taç da askerin başına gelir. Bu askerin de içinde olduğu 40 kişi donarak ölürler; ve tarihe “Kırk Şehitler” olarak geçerler. Zamanla adlarına kiliseler inşa edilir. İşte bunlardan biri de Mardin’dedir.

Bu ikinci olayımız adına yapılan Mardin Kırk Şehitler Kilisesi 1170 yılında Artuklular tarafından camiye çevrilip Şehidiye Camii adı verilince (şimdiki Müftülük Merkezi) kilise büyüklerimiz yüzyıllar önce inançları uğruna şehit edilen kırk şehidin adını yaşatmak amacıyla MS.539’da yapılan Mor Behnam ve kızkardeşi Sara kilisemizin ismine eklediler ve Kırk Şehitler’in kemiklerini buraya naklettiler. Böylece bu kilise Kırklar Kilisesi adıyla tanınmaya başlandı.

gezelimgorelim06.jpg

Süryani Okulu - 1903

Şehrin Çabuk Mahallesi’ndeki kilisenin başka bir özelliği ise içindeki okuludur. Resmi olarak 1789 yılında öğretime başlayan okul yüksek okul seviyesinde idi. 1928 yılına kadar öğretime devam eden okul bu sene içinde okul müdürü tarafından devlete verilen kapatılma isteği içeren dilekçesiyle kapatıldı. Okulda başarılı olan öğrencilere verilen diplomada Süryanice ibareler kullanılıyordu. Okul ve onun için yapılan okul kilisesinin dışında yapı içinde eski metropolitlik merkezi ve çan kulesi bulunmaktadır.

Avlunun içindeki odalardan oluşan eski metropolitlik binasının üzerine daha sonra yeni metropolitlik binası inşa edildi ve farklı zamanlarda genişletildi. Patrik 3. İlyas döneminde yapılan divanhane gerçekten görülmeye değerdir. Duvarlar kesme taş, kireçsiz üstelik nakışlıdır. Dantel gibi işlenmiş taş oymacılığı kabul edilen misafirlerin hayranlıklarını uyandırır. Kilisenin mimari yapısına gelince giriş kapısı Mardin’in yerli yapısı olup cevizdendir. Dövme demir ve iri çivilerle kaplıdır. Naos kuzey ve güney nefleri sonradan ilave olup toplam 5 neften oluşur. Kilisenin beş mezbahı beş kduşkini vardır. Mihrap taş işçiliğidir. Dört yüz yıllık mihrap kapıları vardır. Perdeler ise 1500 yıllık kökboyası ile yapılmıştır.

Kilise Okulu’nda okutulan dersler

gezelimgorelim01.jpg

Kilise okulu 1789 - 1928 yılları arasında yüksek okul seviyesinde öğretim vermiş, devlet tarafından verilen diplomasında Süryanice ibareler de kullanılmıştır.

Coğrafya, Hesap, Cebir, Usul Defteri, Mühendislik, Eşyaların İlmi, Tabi hikmet ve Kimya, Sağlığın Korunması, Medeni ve Ahlaki Bilgiler, Resim ve Güzel Yazma, Beden Eğitimi, Yabancı Dil, Tarih, Din Bilgisi, Makamlar, Süryanice Dil Bilgisi, Süryanice Okuma ve İmla, Osmanlıca Okuma ve İmla, Arapça Dilbilgisi, Arapça Okuma ve İmla

KAYNAKÇA:
*  Tarihte Mardin, Metropolit Hanna Dolabani
*  Turabdin Süryani Ortodoks Mimarisi, Elif Keser, İst. 2002
*  Mardin ve Çevresindeki Kilise ve Manastırlar Tarihi, P. Gabriel Akyüz, Mardin, 1998
*  Yaşayan Tarih Mardin
*  Turabdin, Hans Hollenweger