 |
 |
|||
>>> David Akgüç - Ümit Koç Kilisede Bulunan Kilise; sözcük anlamı olarak Rab İsa Mesih’e iman edenlerin oluşturduğu topluluğa verilen addır. Diğer bir tanımla da bu topluluğun tanrıya olan kutsal görevlerini (ibadetlerini) yerine getirdikleri yapıya verilen isimdir. 
Kilise dıştan görünümü Kiliseyi, Allah’ın evi olması ve inançlarımızı gerçekleştirdiğimiz bir yapı olarak tanımamızın yanında ayrıca içinde bulundurduğu eşya ve nesnelerin ne anlamlar taşıdığını, inancımız gereği nelere işaret ettiklerini bilmemiz gerekir. Kilise içerisinde kutsal kilise atalarımız tarafından konulmuş anlamsız veya yersiz hiçbir eşya ya da nesneye rastlanılmaz. Her eşya ya da nesne bir bütün içerisinde bir olayı veya ayrı ayrı incelendiğinde bir kişi ya da grubu sembolize eder. Sizlere bu sayımızdan itibaren kilisede bulunan ve kutsal kilise ataları tarafından konulan eşya ve nesneleri tanıtacağız. Bu yüzden kısa da olsa öncelikle yeni bir kilisenin nasıl inşa edildiğine değinmek istiyoruz. Yeni bir kilisenin yapı olarak inşası başladığında temel atma töreni dualar eşliğinde gerçekleştirilir. Daha sonra inancımız gereği doğuya bakacak şekilde uzunlamasına inşası tamamlanır. Kilisenin doğuya doğru bakmasının sebebi ise Rab İsa Mesih‘in ikinci gelişinin doğudan olacağına inanılmasıdır. Bu yüzden imanlı toplulukta yüzlerini bu yöne çevirerek dualarını yapmaktadırlar. Gelenek ve inancımıza göre tamamlanan yeni bir kilisenin açılışı, kutsal ayini icra eden Episkopos (patrik veya metropolit) tarafından kilise kutsanmasına ilişkin dualar eşliğinde dört duvarına kutsal murun sürülerek kutsanır ve ibadete açılır. 
Mihrap bölümü Kilise yapı olarak üç bölümden oluşur. Birinci bölüm kutsal “Mihrap (Madpho)” bölümü, ikinci bölüm diyakos ve ruhanilerin koro şeklinde ilahiler okudukları “Gruplar (Gude)” bölümü ve üçüncü bölüm ise imanlı topluluğun hazır bulunduğu “Hayklo” bölümüdür. BİRİNCİ BÖLÜM Kutsal ayinin icra edildiği bu bölüme “Mihrap (Madpho)” bölümü denir. Mihrap bölümünün yan tarafında ruhani ve diyakosların ayin kıyafetlerini giydikleri “Gnizo” bölümü bulunmaktadır. Diyakoslar ayin esnasında madphonun sağında ve solunda hazır bulunurlar. Ayinde patrik ve metropolitin hazır bulunması halinde madphonun sol tarafına bir kürsü konulmaktadır. Bu bölümde ayrıca belirli zamanlarda açılıp kapatılan bir perde ve “Goğulto” denilen İncil sehpası bulunmaktadır. İKİNCİ BÖLÜM 
Fankitho Ayin öncesi ve diğer dua vakitlerinde ruhani ve diyakosların grup halinde “Fankitho” kitabından ilahiler okuduğu “Gude” (Gruplar) bölümü bulunur. Koro geleneğinden hareketle 1. yy. da Antakya Patriği III. İğnatiyos Nurani tarafından kiliseye yerleştirilmiştir. Bunun nedeni ise bir gece rüyasında Yüce Allah’a göklerde iki grup melek tarafından gece gündüz hiç durmadan övgüler sunulduğunu gören Patrik III. İğnatiyos bu düzeni kutsal kiliseye yerleştirmeyi uygun bulmuştur. Böylece o günden bugüne dek gudo geleneği Süryani Kilisesi’ne yerleşmiştir. Sağda ve solda olmak üzere iki gudo bulunur. Sağdaki gudo peygamberlere soldaki gudo ise elçilere işaret eder. Bu bölümde ayrıca bağışlama kürsüsü denilen “Husoyo” bulunmaktadır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 
Hayklo Süryanice “Hayklo” diye anılan bu bölüm, inanlı topluluğun dua etmek için hazır bulunduğu bölümdür. Kilisenin üç bölümden oluşması da ayrı bir anlam içermektedir. Kilise bölümleri itibariyle insan bedenine benzetilir. İnsanın aklı nasıl ki tüm hayatı boyunca insanı yönetiyorsa kutsal ayin de mihraptan yönetilir ve bu yüzden de mihrap bölümü insanın başına, gude bölümü iki ele, hayklo bölümü de insanın göğüs ve ayaklarına işaret eder. Kiliseyi oluşturan bölümlere kısaca değindikten sonra kilisede bulunan eşya ve nesneleri tanımaya başlayalım. 
Çan ÇAN: Kilisede çanın kullanılması eskiye dayanan bir gelenektir. Çan Hıristiyan inanlılarını Tanrı’ya övgüler sunmak için kutsal kiliseye davet eder. Bu yüzden çan sesini duyduğumuz zaman yüzümüze haç çekerek “Haleluya, Haleluya, Haleluya Şupho Loğ Aloho” (Rab Allah’a övgüler ve şükürler olsun) deriz ve bunu üç defa tekrar ederiz. Çan genellikle kilisede hayklo bölümünün yanında veya bazı kiliselerde kilisenin dışında yer alır. 
Sunak (Madıpho) SUNAK (MADIPHO) : İnsanlık için ve günahlarımızın bağışlanması için canını feda eden Rab İsa Mesih’in mezarına işaret eder. Sunağın basamakları ise sırayla dizilmiş meleklerin sınıflarıdır. Sunağın üzerinde yer alan örtü ise babamız Adem’in Aden Bahçesi’ndeki algılayamadığı ağaca işaret eder. TEBLİTHO: Kutsal ayin esnasında koso (kupa) ve sininin üzerine konulduğu genellikle tahtadan yapılan (bazen mermerden) tahta parçasıdır. İsa Mesih’in haçına işaret eden “Teblitho” üzerinde İsa Mesih’in bir kez haça gerilmesinden dolayı aynı günde iki defa ayin yapılamaz. 
Teblitho Murun takdisi sırasında episkopos (patrik, metropolit veya mafiryan) tarafından kutsanan teblitho aynı zamanda patriğin kutsama iznini ifade eden bir belge özelliği taşır. Teblithonun üzerini kaplayan mendil ise Rab İsa Mesih’in yaralarını saran bezlere işaret etmektedir. 
Sini FİNKO - FYOLO (SİNİ): Ayin esnasında Rab İsa Mesih’in işaret ettiği gibi tenini sembolize eden ekmeğin kutsanıp konulduğu küçük tepsidir. Koso ve Finko diğer bir tanımla Rab İsa Mesih’in öğrencileriyle beraber yediği son akşam yemeğinin bir göstergesidir.
Kavkbo KAVKBO (YILDIZ): Finkonun üzerine konulan yıldız, kubbemsi bir şekilde olup madenden yapılır. Yıldız Rab İsa Mesih’in doğumunda yıldız bilimcilere görünen yıldızı sembolize eder.
Koso KOSO (KUPA - BARDAK): Ayin esnasında kutsanan ve Rab İsa Mesih’in işaret ettiği gibi kanını sembolize eden şarabın konulduğu kâsedir.
Hufoye HUFOYE (FETE): Ayin sırasında koso ve finkonun üzerine konulan bezlerdir. Anlam olarak Rab İsa Mesih’in mezarına konulan taşa benzetilmektedir. Aynı zamanda tanrısal gizlerin insanlarca algılanamazlığına işaret eder. |
||||
 |
 |
